Luật bóng chạm tay là một trong những luật quan trọng nhất và thường gây tranh cãi nhất trong bóng đá. Luật này quy định rõ ràng các tình huống cầu thủ dùng tay hoặc cánh tay để đánh bóng, ảnh hưởng đến diễn biến trận đấu. Việc hiểu đúng luật bóng chạm tay giúp cầu thủ thi đấu đúng luật và tránh bị phạt.
Luật bóng chạm tay là gì?
Theo như Hoàng Long chia sẻ, luật Bóng Đá số 12 của IFAB (Hội đồng Hiệp hội Bóng đá Quốc tế) – tổ chức ban hành luật bóng đá toàn cầu, lỗi chạm tay xảy ra khi cầu thủ cố tình dùng tay hoặc cánh tay tiếp xúc với bóng.
Cụ thể, “tay” ở đây được tính từ đỉnh vai trở xuống đến hết bàn tay. Nghĩa là nếu bóng chạm phần vai hoặc gần khớp vai, thông thường không bị tính là lỗi chạm tay.
Phân loại tình huống bóng chạm tay
Theo tin tức từ ATM99, để xác định lỗi bóng chạm tay, cần phải phân tích các tình huống cụ thể trên sân. Dưới đây là cách FIFA phân loại các trường hợp phổ biến.
- Tình huống cố ý chạm vào: Theo luật bóng chạm tay, bóng chạm tay cố ý xảy ra khi một cầu thủ cố tình dùng tay hoặc cánh tay chặn đường đi của bóng. Ví dụ, một cầu thủ có thể đưa tay ra để ngăn bóng vào lưới trong tình huống nguy hiểm, hoặc ném bóng bằng tay để tạo cơ hội cho đồng đội. Những hành động này thường bị phạt nặng, đặc biệt nếu xảy ra trong khu vực phạt đền, nơi một quả phạt đền có thể thay đổi kết quả trận đấu.
- Tình huống bàn tay ở vị trí không tự nhiên: Theo luật bóng chạm tay, tư thế tay không tự nhiên là khi một cầu thủ giơ hoặc duỗi tay mà không có lý do chính đáng, ví dụ như khi nhảy hoặc chặn bóng. Ví dụ, nếu một cầu thủ giơ tay khi nhảy để tranh bóng và bóng bị chạm, trọng tài có thể coi đó là một lỗi.
- Tình huống chạm tay vô tình: Không phải tất cả các tình huống bóng chạm tay đều bị phạt theo luật bóng chạm tay. Các tình huống vô ý xảy ra khi cầu thủ không cố ý can thiệp và tay ở vị trí tự nhiên. Ví dụ, nếu bóng bật ra khỏi chân hoặc đầu của cầu thủ mà không có hành động cố ý nào, trọng tài thường sẽ bỏ qua.
- Các tình huống liên quan đến mục tiêu: Một quy tắc quan trọng của bóng chạm tay là bất kỳ pha bóng chạm tay nào, dù cố ý hay vô ý, dẫn đến bàn thắng hoặc cơ hội ghi bàn đều bị từ chối. Ví dụ, nếu một cầu thủ vô tình chạm bóng bóng chạm tay trước khi ghi bàn, hoặc đồng đội chạm bóng và chuyền cho cầu thủ ghi bàn, bàn thắng sẽ không bị từ chối.
Hình phạt cho lỗi bóng chạm tay
Tùy vào vị trí và mức độ lỗi, trọng tài có thể đưa ra những hình phạt khác nhau:
- Trong vòng cấm địa của đội phòng ngự: Phạt đền (penalty) nếu cầu thủ chạm tay phạm lỗi.
- Ngoài vòng cấm: Đá phạt trực tiếp cho đội đối phương.
- Nếu lỗi ngăn cản bàn thắng rõ ràng: Thẻ đỏ cho cầu thủ phạm lỗi (dù vô tình nhưng ảnh hưởng trực tiếp).
- Nếu lỗi chạm tay cản pha tấn công hứa hẹn: Thẻ vàng tùy theo nhận định của trọng tài.
Những thay đổi gần đây trong luật bóng chạm tay
Trong những năm gần đây, IFAB và FIFA đã nhiều lần điều chỉnh luật bóng chạm tay để phù hợp hơn với thực tế, đặc biệt trong kỷ nguyên có VAR.
- Giai đoạn trước 2020: Chỉ cần bóng chạm tay, dù vô tình, bàn thắng cũng bị hủy.
- Sau 2021: FIFA nới lỏng luật: nếu bóng vô tình chạm tay cầu thủ khác trong cùng đội trước khi ghi bàn, bàn thắng có thể được công nhận, miễn cầu thủ ghi bàn không trực tiếp chạm tay.
- Từ 2023 trở đi: Trọng tài được khuyến khích xem xét ý định, khoảng cách và chuyển động tự nhiên trước khi ra quyết định. VAR hỗ trợ xác định chính xác điểm chạm và vị trí cánh tay.
Những thay đổi này nhằm giảm tranh cãi và giúp luật trở nên công bằng, hợp lý hơn.
Vai trò của VAR trong việc quyết định lỗi bóng chạm tay
Công nghệ VAR (Trợ lý trọng tài video) đã trở thành một công cụ quan trọng trong việc xử lý các lỗi bóng chạm tay, đặc biệt là ở các giải đấu lớn như World Cup, Champions League hay giải vô địch quốc gia.
- Cách thức hoạt động của VAR: Theo luật bóng chạm tay, VAR cho phép trọng tài xem lại các tình huống nhạy cảm thông qua hình ảnh quay chậm từ nhiều góc độ. Trọng tài có thể tham khảo ý kiến của nhóm VAR hoặc tự mình xem lại trên màn hình giám sát sân. Các tình huống thường được xem lại bao gồm bóng chạm tay trong khu vực phạt đền, các tình huống dẫn đến bàn thắng, hoặc các hành vi cố ý nghiêm trọng.
- Ưu điểm của VAR: Theo luật bóng chạm tay, VAR mang lại nhiều lợi ích trong việc xử lý bóng chạm tay. Thứ nhất, nó tăng độ chính xác bằng cách cung cấp hình ảnh chi tiết, giúp trọng tài đưa ra quyết định tốt hơn. Thứ hai, VAR giảm thiểu tranh cãi bằng cách cung cấp bằng chứng trực quan, hạn chế phản ứng tiêu cực từ cầu thủ và khán giả. Cuối cùng, nó đảm bảo tính công bằng, ngăn ngừa bàn thắng không hợp lệ hoặc bỏ qua các lỗi nghiêm trọng.
- Hạn chế của VAR: Mặc dù hữu ích, VAR vẫn có những hạn chế. Việc xem lại có thể làm gián đoạn mạch trận đấu và gây khó chịu cho cả khán giả lẫn cầu thủ. Ngoài ra, một số quyết định vẫn mang tính chủ quan vì trọng tài phải diễn giải tình huống dựa trên luật. Cuối cùng, VAR đôi khi có thể gây tranh cãi khi người hâm mộ không đồng tình với các quyết định, đặc biệt là trong những tình huống không rõ ràng.
Một số tình huống gây tranh cãi nổi tiếng
Trong lịch sử bóng đá, nhiều trận đấu đã bị thay đổi kết quả chỉ vì một pha bóng chạm tay:
- Diego Maradona – “Bàn tay của Chúa” (World Cup 1986): Cú đánh tay ghi bàn vào lưới Anh là ví dụ nổi tiếng nhất về hành động cố ý chạm tay. Dù phạm luật, bàn thắng vẫn được công nhận vì thời đó chưa có VAR.
- Thierry Henry (Pháp vs Ireland, 2009): Pha dùng tay khống chế bóng trước khi chuyền cho đồng đội ghi bàn, giúp Pháp giành vé dự World Cup. Sau vụ việc này, FIFA đẩy mạnh việc áp dụng công nghệ video.
- Marcus Rashford (MU vs PSG, 2019): Pha bóng chạm tay của Presnel Kimpembe trong vòng cấm bị VAR xác định là lỗi, dẫn đến quả penalty giúp MU đi tiếp ở Champions League.
Những tình huống như vậy cho thấy tầm ảnh hưởng to lớn của luật bóng chạm tay, không chỉ trong một trận đấu mà còn ở quy mô giải đấu quốc tế.
Vì sao luật bóng chạm tay thường gây tranh cãi?
Lý do chính là tính chủ quan trong nhận định của trọng tài.
Không có thiết bị nào đo “ý định”, vì vậy việc xác định cầu thủ cố tình hay vô tình chạm bóng vẫn phụ thuộc vào cảm nhận và kinh nghiệm của trọng tài.
Thêm vào đó, mỗi tình huống có tốc độ và góc nhìn khác nhau, khiến cho việc đánh giá càng khó.
Chính vì vậy, người hâm mộ thường có cảm giác “trọng tài xử không công bằng”, dù thực tế luật đã khá rõ ràng.
Luật bóng chạm tay đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự công bằng và kiểm soát diễn biến trận đấu. Việc hiểu và áp dụng đúng luật sẽ giúp người chơi chơi hiệu quả và tránh những tình huống bất lợi cho đội mình.
