Trong những năm gần đây, bệnh cầu trùng ở gà vẫn luôn được xem là một trong những mối đe dọa lớn đối với ngành chăn nuôi gia cầm. Đặc biệt, vào giai đoạn giao mùa, thời tiết thay đổi thất thường, độ ẩm không khí cao, nền chuồng dễ ẩm ướt, việc kiểm soát mầm bệnh càng trở nên khó khăn hơn. Nếu công tác vệ sinh thú y không được đảm bảo, nguy cơ bùng phát cầu trùng trên đàn gà là rất lớn. Bệnh không chỉ gây thiệt hại về số lượng gà chết mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến tốc độ sinh trưởng, khả năng chuyển hóa thức ăn và hiệu quả kinh tế lâu dài của người chăn nuôi. Vì vậy, việc hiểu đúng, nhận biết sớm và áp dụng các biện pháp phòng trị phù hợp là yếu tố then chốt để bảo vệ đàn gà một cách bền vững.
Bệnh cầu trùng ở gà là gì?
Theo U88, cầu trùng ở gà là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng đơn bào gây ra, thuộc giống Eimeria. Đây là nhóm ký sinh trùng phát triển chủ yếu trong đường tiêu hóa của gia cầm. Hiện nay, đã xác định được nhiều loài cầu trùng khác nhau gây bệnh trên gà, trong đó phổ biến và nguy hiểm nhất là Eimeria tenella và Eimeria necatrix.
Eimeria tenella thường ký sinh tại manh tràng và ruột già, gây xuất huyết nặng, dễ dẫn đến tử vong nếu không can thiệp kịp thời. Trong khi đó, Eimeria necatrix chủ yếu ký sinh ở ruột non, làm tổn thương niêm mạc ruột, khiến gà không hấp thu được dinh dưỡng.
Mầm bệnh cầu trùng lây lan chủ yếu qua đường tiêu hóa. Gà bị nhiễm khi ăn hoặc uống phải thức ăn, nước uống có chứa nang noãn cầu trùng tồn tại trong phân gà bệnh hoặc nền chuồng ẩm ướt. Một khi xâm nhập vào cơ thể, cầu trùng nhanh chóng nhân lên, phá hủy tế bào biểu mô ruột, gây rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng.
Hậu quả của bệnh cầu trùng không chỉ dừng lại ở hiện tượng tiêu chảy hay gà chết rải rác. Bệnh còn làm giảm hiệu quả chuyển hóa thức ăn, khiến gà chậm lớn, còi cọc, suy nhược, sức đề kháng suy giảm. Trong điều kiện bất lợi, tỷ lệ chết có thể dao động từ 20 – 30%, thậm chí cao hơn nếu bội nhiễm thêm các bệnh khác. Gà từ 2 đến 8 tuần tuổi là đối tượng dễ mắc bệnh nhất, tuy nhiên cầu trùng có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi và mọi hình thức chăn nuôi, đặc biệt là nuôi công nghiệp và bán công nghiệp.
Dấu hiệu nhận biết gà mắc bệnh cầu trùng
Tùy theo mức độ nhiễm và sức đề kháng của đàn gà, bệnh cầu trùng có thể biểu hiện ở thể cấp tính hoặc mãn tính. Việc nhận biết sớm các triệu chứng sẽ giúp người chăn nuôi chủ động xử lý, hạn chế thiệt hại.
Thể cấp tính
Theo tham khảo từ những người tham gia đá gà U88, thể cấp tính, bệnh tiến triển nhanh và triệu chứng thường rất rõ ràng. Gà có biểu hiện ủ rũ, ít vận động, kém ăn hoặc bỏ ăn hoàn toàn nhưng lại uống nước nhiều. Phân ban đầu có bọt, màu vàng nhạt hoặc trắng, sau đó chuyển sang màu nâu đỏ đặc trưng, thường được gọi là phân sáp. Khi bệnh nặng hơn, phân có thể lẫn máu tươi.
Ngoài ra, gà đi lại khó khăn, xệ cánh, xù lông, niêm mạc miệng và mắt nhợt nhạt do thiếu máu. Một số con có biểu hiện co giật, chân gập lại, quỵ xuống và chết nhanh chóng nếu không được điều trị kịp thời.
Thể mãn tính
Ở thể mãn tính, bệnh diễn tiến chậm hơn nhưng kéo dài, gây ảnh hưởng lớn đến năng suất chăn nuôi. Gà gầy yếu, chậm lớn, lông xù, ăn uống kém, tiêu chảy thất thường. Một số trường hợp gà đi đứng khó khăn như bị liệt nhẹ.
Đáng lưu ý, gà mắc cầu trùng mãn tính thường trở thành vật mang mầm bệnh, liên tục thải nang cầu trùng ra môi trường, làm tăng nguy cơ lây lan cho cả đàn. Đối với gà mái, bệnh còn gây giảm tỷ lệ đẻ trứng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh tế.
Tổn thương khi mổ khám gà bị cầu trùng
Khi tiến hành mổ khám, tổn thương chủ yếu tập trung ở đường ruột. Nếu cầu trùng ký sinh ở manh tràng và ruột già, hai manh tràng thường trương to, xuất huyết rõ rệt. Bên trong manh tràng có nhiều điểm xuất huyết lấm tấm, chứa đầy máu đông. Trường hợp nặng, manh tràng có thể hoại tử từng mảng sẫm màu.
Nếu cầu trùng ký sinh ở ruột non, ruột thường phình to từng đoạn bất thường, thành ruột dày và rất dễ vỡ. Bên trong ruột chứa chất lỏng có lẫn bã đậu, mùi hôi thối. Niêm mạc ruột dày lên, xuất hiện nhiều điểm trắng đỏ, trong những ca nặng có thể thấy phân lẫn máu tươi.
Các biện pháp phòng và trị bệnh cầu trùng ở gà
Phòng bệnh – giải pháp hiệu quả và kinh tế nhất
Phòng bệnh luôn được xem là biện pháp tối ưu trong chăn nuôi gia cầm. Đối với cầu trùng, việc phòng bệnh cần được thực hiện đồng bộ, kết hợp giữa quản lý chuồng trại và sử dụng các biện pháp thú y phù hợp.
Vệ sinh và quản lý chuồng trại
Chuồng nuôi cần đảm bảo thông thoáng, tránh quá lạnh hoặc quá nóng. Nền chuồng phải có lớp độn chuồng khô, có khả năng hút ẩm tốt và được thay định kỳ. Máng ăn, máng uống cần được vệ sinh thường xuyên, tránh để thức ăn và nước uống bị nhiễm bẩn từ phân gà.
Sau mỗi lứa nuôi, chuồng trại cần được vệ sinh, quét dọn sạch sẽ, phân gà nên được ủ với vôi bột hoặc xử lý theo đúng quy trình để tiêu diệt mầm bệnh trước khi sử dụng làm phân bón. Định kỳ phun khử trùng tiêu độc toàn bộ khu vực chăn nuôi nhằm giảm thiểu tối đa nguồn lây nhiễm.
Phòng bệnh bằng vắc xin và thuốc
Việc sử dụng vắc xin phòng cầu trùng giúp gà tạo miễn dịch chủ động, hạn chế nguy cơ mắc bệnh trong suốt quá trình nuôi. Ngoài ra, người chăn nuôi có thể áp dụng các phác đồ phòng bệnh bằng thuốc theo hướng dẫn của cán bộ thú y, kết hợp bổ sung vitamin, khoáng chất và chất điện giải để tăng sức đề kháng cho đàn gà.
Khi phòng bệnh bằng thuốc, cần chú ý sử dụng đúng liều lượng, đúng thời gian và luân phiên các hoạt chất để tránh hiện tượng kháng thuốc. Việc bổ sung vitamin nhóm B, ADE, điện giải trong nước uống hoặc thức ăn giúp gà khỏe mạnh, tăng khả năng chống chịu với bệnh tật.
Điều trị khi gà đã mắc bệnh
Khi phát hiện đàn gà có dấu hiệu mắc cầu trùng, cần nhanh chóng cách ly những con bệnh nặng và tiến hành điều trị theo đúng phác đồ thú y. Song song với việc dùng thuốc đặc trị, cần cải thiện điều kiện nuôi dưỡng, giữ chuồng trại khô ráo, sạch sẽ.
Trong quá trình điều trị, nên kết hợp bổ sung vitamin K để hạn chế xuất huyết, cùng với vitamin ADE, chất điện giải nhằm giúp gà nhanh chóng hồi phục sức khỏe. Sau khi kết thúc liệu trình điều trị, cần tiếp tục theo dõi đàn gà, vệ sinh chuồng trại kỹ lưỡng để tránh tái phát.
Cầu trùng ở gà là bệnh phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu người chăn nuôi nắm vững kiến thức và áp dụng đúng các biện pháp phòng trị. Việc chủ động phòng bệnh, duy trì môi trường chăn nuôi sạch sẽ, kết hợp theo dõi sức khỏe đàn gà thường xuyên sẽ giúp giảm thiểu rủi ro, nâng cao năng suất và hiệu quả kinh tế.
Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp người chăn nuôi có cái nhìn toàn diện và cập nhật hơn về bệnh cầu trùng ở gà, từ đó xây dựng mô hình chăn nuôi an toàn, bền vững và hiệu quả trong điều kiện hiện nay.
